Vereniging van Velema's Uit Veele

11/15/08

Bajesklant Velema

De lezing van Marinus Drayer uit Hilversum op de familiedag was een eerste aanzet tot genealogisch onderzoek van de familie. Hij schetste het belang van dergelijk onderzoek, de mogelijkheden en de beperkingen. Uit de lezing kiezen we nu één saillant detail uit: Jan Jans Velema, die een koertstondig bezoek aan de gevangenis heeft gebracht.

Wanneer aan één lid van de familie gedacht kan worden om aan te tonen dat genealogie meer is dan het op een rijtje zetten van namen en data, dan is het wel Jan Jans Velema. Tengevolge van een proces dat tegen hem werd gevoerd bezitten we van hem een behoorlijk signalement.

In de Ordonnantie van de Regtbank in Winschoot, gedateerd 18 november 1825, wordt hij als volgt beschreven:

“Jan Jans Velema, oud volgens zijn opgave vierenvijftig jaar, geboren te Veele, gehuwd, van beroep landgebruiker, woonachtig te Stakenborg, zijnde lang één el, zeshonderd vijfennegentig streepen, hebbende een mager aangezigt, donkerbruine baard en sprekende de Nederduitsche taal met Groninger tongval.” 

Uit de processtukken blijkt dat het conflict tussen de Wedemeijer, Ontvanger der Directe Belastingen en Jan Jans Velema ontstond toen eerstgenoemde het vermoeden kreeg dat de “Staakenborghse varkens” met “frauduleuzen invoer” te maken hadden. Hij wilde ze in beslag nemen. Maar in het handgemeen dat toen ontstond heeft Jan Jans hem “onderscheidene zware slagen aan het hoofd” toegebracht,”zoodanig dat het bloed uit deszelfs neus en mond liep.”

Het proces leverde Jan Jans een verblijf, eerst in het Huis van Arrest en later in het “gevangenhuis”. Zoals te verwachten is: Jan Jans achtte zich onrecht aangedaan en riposteerde dat de Ontvanger hem enkele keren ten overstaan van zijn vrouw had uitgemaakt voor doodslager. Jan Jans achtte zich aan de hem ten laste gelegde mishandelingen geheel onschuldig. Hij wist ook wel waarom de Ontvanger het op hem had voorzien: hij had met de Ontvanger onenigheid “over het huren van domein landerijen”. De Procureur-Crimineel eiste dat Jan Jans gedurende een half uur op een schavot te pronk gesteld zou worden en veroordeeld zou worden tot een rasp- of tuchthuis van minimaal 5 en maximaal 10 jaar.

Gelukkig voor Jan Jans: het Hof van Assises verklaarde op 2 maart 1826 hem niet schuldig aan de misdaad hem ten laste gelegd.